ΓΑΛΑΤΑΣ ΚΥΔΩΝΙΑΣ
Χωριό της επαρχίας Κυδωνίας, του νομού Χανίων. Βρίσκεται 6 χλμ. δυτικά από τα Χανιά, σε υψόμετρο 100 μ. Στο χωριό ζουσαν το 1985 βάσει της τότε έκδοσης της πηγής, πάνω από 1.000 άνθρωποι, οι οποίοι ασχολούνται με τη γεωργία. Κύρια προϊόντα τους είναι το λάδι, τα εσπεριδοειδή και το κρασί. Στην κοινότητα Γαλατά υπάγονται οι συνοικισμοί Κάτω Γαλατάς και Σύγκολια, καθώς και οι φυλακές Αγιάς.
Για την ονομασία του Γαλατά υπάρχουν δυο εκδοχές που βασίζονται σε παραδόσεις. Κατά την πρώτη εκδοχή, η περιοχή της κοινότητας του Γαλατά συναποτελούσε φέουδο του Ενετού κόμη Δον Δειράτσου, που είχε έδρα τη Δαράτσου μαζί με την κτηνοτροφική περιοχή του Σταλού. Επειδή στην περιοχήτου Γαλατά συγκέντρωσαν όλο το γάλα των κοπαδιών του κόμη, η περιοχή ονομάσθηκε Γαλατάς.
Κατά τη δεύτερη εκδοχή, οι τελευταίοι υπερασπιστές του Βυζαντίου υπήρξαν Κρητικοί. Συγκεκριμένα, μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, εξακολουθούσαν αυτοί να μάχονται στους πύργους του προάστιου του Γαλατά. Ο Σουλτάνος Μωάμεθ ο Β’ ο Κατακτητής, αφού θαύμασε την ανδρεία τους, έκανε μαζί τους ανακωχή, δεσμευόμενος να σεβαστεί την αναχώρησή τους και να τους αφήσει να πάρουν μαζί τον οπλισμό τους.
Για την Κρήτη αναχώρησαν τέσσερα πλοία και μαζί τους λίγες βυζαντινές οικογένειες. Τέσσερις από αυτές τις οικογένειες (Πολιτώφ, Στεφανίδης,Μαλατάκης, Αθανασιάδης) κατοίκησαν στην περιοχή του Γαλατά και σε ανάμνηση του προαστίου της Πόλης ονόμασαν την περιοχή Γαλατάς. Σήμερα, υπάρχουν απόγονοι των οικογενειών Πολιτώφ και Μαλατάκη.
Το χωριό πιθανό να κτίσθηκε μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης, αν δεχτούμε την δεύτερη εκδοχή για την προέλευση του ονόματός του. Πάντως, σίγουρα υπήρχε στην ενετική εποχή, εφόσον αναφέρεται από τον “Καστροφύλακα” το 1588, με 215 κατοίκους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στη θέση Ψαθί του χωριού, υπήρχε μινωϊκός οικισμός, όπως δείχνουντα πρωτομινωϊκά και μεσομινωϊκά όστρακα που βρέθηκαν εκεί μετά από αρχαιολογικές έρευνες.
Οι κάτοικοι του χωριού είναι γνήσιοι Κρητικοί, άποικοι οι περισσότεροι από τα γύρω μέρη. Οι παλαιότερες οικογένειες του χωριού είναι οι: Μαλατάκηδες, Πολιτώφ, Στεφανίδηδες, Αθανασιάδηδες, Ζωγραφάκηδες, Βρουβάκηδες, Χαζητζανάκηδες και Γερογιάννηδες.
Λόγω της στρατηγικής του τοποθεσίας, ο Γαλατάς υπήρξε πάντα πεδίο σύγκρουσης των κατακτητών με τους κατοίκους. Πολλές μάχες έγιναν στο χωριό την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Το 1897, όταν το χωριό βρέθηκε για λίγο στα χέρια των επαναστατών, καταστράφηκε ολότελα μετά την ανακατάληψη του από τους Τούρκους.
Η πολεμική δράση των κατοίκων του Γαλατά υπήρξε σημαντική και στους άλλους απελευθερωτικούς αγώνες της Κρήτης και, γενικά, του Ελλαδικού χώρου, με αποκορύφωμα την ιστορική Μάχη του Γαλατά, στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που έγινε στην περιοχή του χωριού και που όλοι οι κάτοικοι πήραν μέρος σ’ αυτήν. Η Μάχη του Γαλατά χαρακτηρίζεται σαν η πιο δραματική όλων των επιμέρους μαχών που έγιναν κατά την κατάληψη της Κρήτης από τους Γερμανούς, το Μάϊο του 1941. Για την ανδρεία που έδειξαν οι κάτοικοι σ’ αυτήν τη μάχη, το χωριό τιμήθηκε με τα ανώτερα παράσημα της Ελληνικής και ΝεοΖηλανδικής κυβέρνησης.
Το χωριό έχει πολλές εκκλησίες. Οι Άγιοι Θεόδωροι, που έχουν ανακαινισθεί, είναι βυζαντινή εκκλησία με αγιογραφίες. Άλλες εκκλησίες είναι η Χρυσοπηγή, η Παναγιά, ο Χριστός Μεταμόρφωση, ο Άγιος Ιωάννης, στον οποίο βρίσκεται το νεκροταφείο, ο Άγιος Αντώνιος και ο Άγιος Ιωάννης, ο Άγιος Νικόλαος, που είναι η Μητρόπολη από το 1934, ο Άγιος Ελευθέριος, ο Άγιος Φανούριος, ο Άγιος Γεώργιος, που κάηκε από τους Γερμανούς, ο Άγιος Δημήτριος, ο Άγιος Σάββας και η Αγία Πελαγία. Εκκλησία επίσης υπάρχει και στις αγροτικές φυλακές Αγιάς.
Πηγή: Εγκυκλοπέδια “ΚΡΗΤΗ – Αφιέρωμα, Τοπικές Ιστορίες” (εκδόσεις ΑΡΣΙΝΟΗ)
